Шупашкарта пурӑнакан Алексей Потапов 8 ҫул ӗнтӗ ҫынсене Ҫӗнӗ ҫул умӗн хаваслӑ кӑмӑл парнелет. Вӑл кӑҫал та Хӗл Мучи пек тӑхӑнса таксипе ӗҫлеме тухнӑ.
Алексей Потапов унччен хуралҫӑра тӑрӑшнӑ. Халӗ хӑйӗн машинипе такси пек ҫӳрет. Машинине тултан та, шалтан та илемлетнӗ вӑл. Кун валли 5 пин тенкӗ тӑкакланӑ. Ҫынсене савӑнтарас тесе укҫине хӗрхенмест. Вӑл Хӗл мучи пек ҫӳренӗшӗн арӑмӗ кӑмӑлсӑрланмасть, хӗрӗ те хӗпӗртет.
Ҫак таксие лексен сӑвӑ каласа памалла кӑна - вара пылак парнене тивӗҫме пулать.
Шупашкарта Ҫӗнӗ ҫул ҫывхарни сисӗнет. Республика лапамӗнче тӗп чӑрӑша лартма пуҫланӑ. Пӗлтӗр те ӑна ҫак тапхӑрта вырнаҫтарма тытӑннӑ.
Хальхи вӑхӑтра специалистсем 25 метр ҫӳллӗш каркаса лартаҫҫӗ. Кун хыҫҫӑн турачӗсене вырнаҫтарӗҫ. Вӗсем вара пӗтӗмпе – 3 пин ытла. Юлашкинчен гирляндӑсемпе илемлетӗҫ.
Аса илтерер: Шупашкарти тӗп чӑрӑша 2016 ҫулта 6,6 миллион тенкӗпе туяннӑ. Хак шутне капӑрлатмалли теттесем те кӗнӗ.
Ҫӗнӗ ҫул – асамлӑха ӗненмелли вӑхӑт. Ун чухне ачасем уйрӑмах асамлӑха ӗненеҫҫӗ. Аня Чижова ячӗллӗ ыркӑмӑллӑх фончӗ «Хӗл мучин асамлӑ алси» акцие кӑҫал та ирттерет. Унта кашниех хутшӑнма пултарать.
Ачасем мӗн пирки ӗмӗтленеҫҫӗ? Вӗсем мӗн сунаҫҫӗ? Ҫаксем пирки фонд сайтӗнче пӗлме пулать. Раштав вӗҫӗнче сипленми чирпе нушаланакан ачасем Ҫӗнӗ ҫул елкине пухӑнӗҫ, унта вӗсене парнесемпе савӑнтарӗҫ. Хӑшӗ-пӗри унта сывлӑхне пула ҫитеймӗ, вӗсем патне Хӗл мучипе Юр пике киле ҫитӗҫ.
Акцие мӗнле хутшӑнмалла? Парне туянмалла е укҫа куҫармалла.
Раштав уйӑхӗн ӑшӑ килӗ-и е сивӗ пулӗ-и? «Погода21» портал вӑл мӗнле пулассине тишкернӗ.
Шупашкарта вӑтам температура 10 градуса яхӑн сивӗ пулмалла. Норма – 8 градус. Нормӑпа килӗшӳллӗн 36 мм юр ҫумалла тӑк 40 мм пулӗ.
Уйӑхӑн пӗрремӗш декадинче тата юлашки эрнинче, Ҫӗнӗ ҫул умӗн, ӑшӑ пулӗ. Шӑпах ҫавӑн чухне юр нумай ҫӑвӗ. Раштав вӗҫнелле Шупашкарта юр хулӑнӑшӗ 23 сантиметр таран ҫитмелле.
Пӗрремӗш декадӑра икӗ хутчен ӑшӑтӗ, кайран – уйӑх варринче. Раштавӑн 20-22-мӗшӗсенче типӗ те сивӗ ҫанталӑк тӑрӗ. Ун чухне 15 градусран сивӗрех пулмалла. Ҫӗрлесерен 22-27 градус таран сиветӗ.
Шупашкар Ҫӗнӗ ҫула хатӗрленет. Хулара 100 ытла чӑрӑш капӑрлатма палӑрнӑ. 88-шӗ ҫуртсен картишӗнче пулӗ, ҫул ҫаврӑнӑшӗсенче 39 чӑрӑш лартӗҫ.
Кӗҫех «Салют» культура керменӗ умӗнче, Максим Горький скверӗнче, Ҫӗнтерӳ тӳремӗнче, Константин Иванов скверӗнче, «Амазони» этнокомплексра, Студентсен скверӗнче капӑр чӑрӑшсем ҫуталӗҫ. Шкул бульварӗнче те уяв сӗмӗ кӗрӗ, унта аркӑсем вырнаҫтарӗҫ.
«Овас» скверӗнче, «Шупашкар» суту илӳ комплексӗ умӗнче, Кадетсен скверӗнче ҫутӑ конструкцийӗсене ҫутӗҫ.
Шупашкар хулине раштав уйӑхӗн 15-мӗшӗччен капӑрлатса пӗтерме палӑртнӑ.
Ҫӗнӗ ҫул ячӗпе, хисеплӗ, те хаклӑ йӑхташсем, аксакалсем, шурсухалсем: Анатолий Кипеч, Неҫҫе Кули (Николай Енилин), Виталий Станьял (Никитин), Атнер Хусанкай, Николай Угаслов, Николай Лукианов тата ыттисем!
Ҫуралнӑ кун ячӗпе хисеплӗ Виталий Петрович Станьял!
Ҫӗнӗ ҫул пуҫламӑшӗ чух иртнӗ ҫулхи пӗтӗмлетӳ тӑвас килет.
Тата тӗрлӗ халӑхсем, патшалӑхсем Ҫулталӑк ҫыннисене палӑртаҫҫӗ. Чӑваш Ҫулталӑк ҫынни, Чӑваш Республикин Ҫулталӑк ҫынни — кама палӑртма пултаратпӑр? Ку пирӗн йӑла, традици пулмасан та, ӑна тӑвас пулмалла, кӗртмелле тесе, сӗнетӗп.
1994-1996 ҫулхи 1-мӗш (Раҫҫей) Чечен вӑрҫи чух Салтак амӑшӗсен комитечӗсем (САК) активлӑ ӗҫленӗ. Хӑйсен ывӑлсене хӳтӗлесе, вӗсене вӑрҫӑра ан вӗлерччӗр тесе, Массӑллӑ информаци хатӗрсенче (МИХ) нумай палӑртнӑ, шавланӑ, шӑв-шав йӗркелесе тунӑ. Вӑрҫа хирӗҫ Шупашкарта пикетсемпе митингсене те йӗркеленӗ.
ЧР САК ушкӑнӗсем темиҫе хут Чечняна, Грозный, Моздок, тата урӑх вырӑнсене те кайса килнӗ. Хам та, журналист пулса икӗ хут Грозный, Моздок хулисене 1996, 1999 ҫулсенче САКпа кайса килтӗм.
Республикӑра пӗр арҫын Ҫӗнӗ ҫул умӗн икӗ чӑраш каснӑ. Ӑна тытса чарнӑ.
Раштав уйӑхӗн вӗҫӗнче патшалӑх вӑрман инспекторӗсем 313 рейд ирттернӗ. Шӑп ҫавӑн чухне тытса чарнӑ та вӗсем ҫак арҫынна.
Хайхискер икӗ чӑрӑш касса патшалӑха 5 пин тенкӗлӗх тӑкак кӳнӗ. Куншӑн ӑна уголовлӑ майпа явап тыттарма пултараҫҫӗ. Кун пек статьяпа айӑпланакансене штрафлаҫҫӗ. Унашкаллисене 6 ҫул таран ирӗксӗр хӑварма та пултараҫҫӗ.
Акӑ, ҫак ҫӑмӑлах мар ҫулталӑк вӗҫленсе те пырать. Вӑл вӗҫнелле шуса пынӑ май, яланхи пекех эпир ҫулталӑк пӗтӗмлетӗвне тӑватпӑр.
Пӗлтӗр эпир 2022 ҫула пысӑк шанӑҫпа кӗтсе илеттӗмӗр. Шел те малашлӑх епле пулассине пӗлеймен ҫав. Пӗртен-пӗр савӑнӑҫлӑ хыпар: кӑшӑлвирус пире ытлашши пӑшӑрхантарма пӑрахрӗ. Ҫук, вӑл пӗтмен-ха, сысна грипӗпе пӗрле пирӗн хушӑрах явӑнса ҫӳрет, анчах 2022 ҫул кӑтартса панӑ тӑрӑх ҫав чир ытлашшиех хӑрушах мар иккен, унтан хӑрушши те пур. Ҫавна май ун пирки шухӑшлама пӑрахрӑмӑр. Тематика улшӑнчӗ те вӑл пире хӑратма пӑрахрӗ.
2022 ҫулталӑк питӗ пӑшӑрхантараканскер пулчӗ. Пирӗн калаҫӑва «ятарлӑ ҫар операцийӗ» (чӑн-чӑн терминне МИХсене асӑнма чарса хучӗҫ), «мобилизаци» сӑмахсем кӗчӗҫ. Унтан та хӑрушраххи — «ядерлӑ хӗҫ-пӑшал» текенни. Иртсе пыракан ҫулталӑкра миҫе МИХ хупӑнмарӗ пуль? Тӗрӗссипе каласан — вӗсене хупрӗҫ темелле пуль. Шухӑшлатӑн та, чӑн тӗллевӗ Раҫҫӗйпе юнашар вырнаҫнӑ патшалӑхпа хирӗҫесси мар, 2024 ҫулталӑкра иртмелли суйлав валли информаци уйне тасатасси пырать тейӗн. Кунашкал лару-тӑрура «Чӑваш халӑх сайчӗ» хӑйне нейтраллӑ тытма тӑрӑшрӗ.
Шупашкарти ҫулсем ҫинче Хӗл Мучие тӗл пулма пулать. Вӑл водительсене хӑйӗн патакӗпе чарать те ҫул-йӗр правилисене пӑснипе пӑсманни пирки кӑсӑкланать. Ҫапла, ку Хӗл Мучи – полицейски.
Ҫак Хӗл Мучи ҫунапа мар, машинӑпа ҫӳрет. Руль умӗнче те хӑйех. Вӑл водительсене ҫул-йӗр правилисене аса илтерет, хулленрех ҫӳремелли пирки асӑрхаттарать.
Машинӑра ача пур тӑк Хӗл Мучи ӑна парне парать. Паллах, куншӑн шӑпӑрлан сӑвӑ каласа савӑнтарать.
Ҫӗмӗрле районӗнчи Пилешкассинче пӗр кил умӗ чӑн-чӑн юмаха ҫаврӑннӑ. Ҫурт гирляндӑсемпе ҫуталса кӑна тӑрать.
Унта Хӗл Мучи те, куҫа йӑмӑхтаракан тӗспе йӑлтӑртатакан пӑлан та пур. Кил хуҫисем юртан кӳлепесем те ӑсталанӑ. Чӑрӑшсене те капӑрлатнӑ.
Пӗр сӑмахпа каласан, кил хуҫисем ку илеме хӑйсем валли кӑна мар, иртен-ҫӳрен валли те тӑваҫҫӗ. Ҫавӑнпа Пилешкассине кӗрсен юмаха лекнӗнех туйӑнать.
-0.7 °C